Tempietto San Pietro in Montorio jest kieszonkowe i ukryte na dziedzińcu klasztoru. Cóż w tym dziele Donato Bramantego jest tak niezwykłego, że warto się nim zachwycić? To proste! Idealna harmonia, monumentalizm pomimo miniaturowych rozmiarów, pełna elegancji powściągliwość.
![Rzym. Tempietto San Pietro in Montori. Proj. Donato Bramante, 1502 r. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2017/01/49bea5_8c8dec4236624f929aaf859ce48a2cdbmv2_d_3395_5091_s_4_2-687x1031.jpg)
Gdy Bramante ok. 1502 r. wznosił Tempietto na zamówienie hiszpańskiego domu panującego traktował swe dzieło jako próbę zrekonstruowania idealnego wzorca z czasów antyku. Takimi budowlami były okrągłe świątynie Westy w Rzymie i Tivoli. Na przełomie XV i XVI stulecia na nowo odkrywano antyk, zachwycano się ruinami, od których aż roiło się w Rzymie i okolicach. Zaczytywano się w traktacie antycznego architekta Witruwiusza od czasu gdy humanista florencki odnalazł go w starej bibliotece klasztornej.
Dla humanistów u progu XVI stulecia dzieła starożytnych Rzymian wydawały się mieć nieosiągalną doskonałość. Ludzie renesansu chcieli jej dorównać i Bramante budując Tempietto miał takie aspiracje. Stworzył dzieło pod każdym względem dorównujące klasycznemu antykowi. Świadomość jego wyczynu mieli już ludzie jemu współcześni. Tak oto pisał o nim Giorgio Vasari w swoich „Żywotach…” (w tłumaczeniu Karola Estreichera):
„Jeżeli Grecy byli wynalazcami architektury, a Rzymianie ich naśladowcami, Bramante wystąpił nie tylko z pomysłami nowymi. Ale pokonując nowe trudności nadał swej sztuce nieznane dotąd piękno, jakie obecnie dzięki niemu widzimy.”
Tempietto to kaplica pamiątkowa zbudowana na zamówienie hiszpańskiego domu panującego w miejscu gdzie według ustnych przekazów ukrzyżowany miał zostać święty Piotr. Stanęła nad kryptą. Sprawia wrażenie relikwiarza, doskonałego w swym kształcie. Okrągła, wyniesiona na podstawie w formie schodów, na wysokości pierwszej kondygnacji otoczona jest wieńcem doryckich kolumn. Dźwigają one niewielki taras. Ze środka wyrasta tambur z kopułą.
Historycy architektury prześcigają się w zachwytach: „Bramante nowatorsko definiuje z początkiem ery cinquecenta typ centralnego kościoła wotywnego. Tempietto od razu staje się modelem rozpoczynającego się dojrzałego renesansu” – zauważa Wolfgang Jung („Renesans w sztuce włoskiej, wyd. Könemann, 2000).
Peter Murray w książce „Architektura włoskiego renesansu” zwraca uwagę, że Tempietto jest pierwszą budowlą nowożytną, w której poprawnie zastosowano porządek toskański. Zgodnie z traktatem Witruwiusza, świątynie poświęcone dziewiczej bogini (jak świątynie Westy) powinny być wzniesione w porządku korynckim. Poświęcone zaś Herkulesowi lub Marsowi w porządku doryckim. Murray przypomina, że choć myśl ta była obecna w umysłach renesansowych architektów, to dopiero Bramante jako pierwszy ją urzeczywistnił.
Styl dorycki w chrześcijańskiej świątyni był stosowny dla św. Piotra. Zgodnie z planami Bramantego otaczający tempietto miało otaczać kolumnowy dziedziniec z portykiem.
Tempietto Bramantego jest budowlą powszechnie znaną. Reprodukowaną w milionach książek, ale rzadziej odwiedzaną przez turystów niż inne słynne budowle Wiecznego Miasta. Przyczyna jest prosta. Trzeba tu wdrapać się na wzgórze Janiculum ponad Zatrybrzem. W dodatku pełna harmonii budowla ukryta jest na dziedzińcu klasztornym koło kościoła San Pietro in Montorio powstałego na zlecenie władców Hiszpanii Ferdynanda V i Izabeli Kastylijskiej.
![Rzym. Tempietto San Pietro in Montori. Ci hiszpańscy turyści oddają rzeczywista skalę Tempietta. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2017/01/49bea5_5f9ff85a24ba4c41893d531c96d9f5a2mv2_d_3456_5184_s_4_2-687x1031.jpg)
![Rzym. Tempietto San Pietro in Montori. Bramante wykorzystał antyczne kolumny z granitu. Dodał im jednak nowe głowice oraz bazy. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2017/01/49bea5_30489600f4d04ff59d45d1c75983931fmv2_d_5184_3456_s_4_2.jpg)
![Rzym. Tempietto San Pietro in Montori. Dorycki, a właściwie toskański fryz metopowo - triglifowy z chrześcijańskimi przyborami liturgicznymi. Projektując fryz Bramante wzorował się na fryzie ze świątyni Wespazjana z symbolami ofiarnymi, tu zastępując je nową symboliką. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2017/01/49bea5_8c19d8a8d1fa42058807baa1fa592505mv2_d_5091_3395_s_4_2.jpg)
![Rzym. Tempietto San Pietro in Montori. Wnętrze podziemnej kaplicy. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2017/01/49bea5_6a1a4817c39c4b7cbed6aa1909781fa5mv2_d_4396_3318_s_4_2.jpg)
![Tivoli. Rzymska Świątynia Westy z pocz. I w. p.n.e. Budując Tempietto Bramante dorównał twórcą starożytnej świątyni Westy. W epoce klasycyzmu budowla ta posłuży też za wzór dla świątyni Diany w Puławach. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2017/01/49bea5_aa9f2aa00c2b46208c6788c486dd94d3mv2_d_5184_3456_s_4_2.jpg)