Haftowane antepedia w kościele warszawskich Wizytek, podobnie jak hebanowe tabernaculum w ołtarzu głównym, są niezwykłymi zabytkami z czasów Wazów.
Trzy spośród czterech antepediów fundowanych przez królową Ludwikę Marię Gonzagę (1611-67), żonę dwóch kolejnych Wazów: Władysława IV i Jana Kazimierza, można oglądać raz na trzy lata w czasie Świąt Wielkiej Nocy. Pokazywane są w pierwszym (licząc od prezbiterium) ołtarzu bocznym lewej nawy, co roku zamienianym w Ciemnicę. Na wprost niego tradycyjnie urządzany jest Grób Pański.
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z symbolami Trójcy Świętej. Trójkąt jako symbol Boga Ojca i zarazem Trójcy Świętej. Fot.: Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/02-1031x687.jpg)
Zawsze czekam na ten moment i fotografuję kolejne wystawione antepedium, czyli dekoracyjne zakrycia lub zasłony frontowej części stołu ołtarzowego. Na co dzień są one bowiem przechowywane w niedostępnym klasztorze Wizytek. Jak czytamy w katalogu do wystawy „Narodziny Stolicy” z 1996 r., wszystkie trzy antepedia plus czwarte, eksponowane w czasie wielkich świąt i uroczystości religijnych przed ołtarzem głównym, pochodzą z fundowanego przez królową tzw. aparatu wodnego. Określany jest on tak z uwagi na efekt światłocieniowy tła części tkanin. Zawiera oprócz antepediów też dalmatyki, stułę i manipularze.
Zgodnie z tradycją klasztorną antepedia haftowane były przez same wizytki. Prace przy komplecie zaczęły się w roku 1664, ale zakończono je już po śmierci monarchini. Ich program ikonograficzny miał być pomysłem samej królowej. Na jednym z antepediów odnajdziemy jej inicjał.
W tym roku w bocznym ołtarzu zobaczyć można antepedium z wizerunkiem złożonego na ołtarzu Baranka Bożego. Towarzyszą mu dzbany z bukietami kwiatów oraz wyobrażenia rączych jeleni. (W symbolice chrześcijańskiej związanej ze Zmartwychwstaniem jeleń. łaknąc wody ze strumienia, oznacza duszę odradzającą się u czystych źródeł zbawienia, ale też symbolizuje tryumf Chrystusa nad złem).
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z symbolami Trójcy Świętej. Gołębica. Symbol Ducha Świętego. Fot.: Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/03-1031x745.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z symbolami Trójcy Świętej. Wazon z kwiatami. Fot.: Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/04-688x1031.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z symbolami Trójcy Świętej. Królewski monogram. Fot.: Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/05-1031x687.jpg)
Najbardziej uroczyste wydaje się jednak antepedium z symbolicznym wyobrażeniem Trójcy Świętej w postaci trójkąta w glorii Boga Ojca, Gołębicy Ducha Świętego i Syna jako Baranka, leżącego na księdze z krzyżem. I tu po bokach wyobrażono dzbany z liśćmi akantu i kwiatami. Haft uzupełniony został aplikowanymi na aksamicie tarczami wypełnionymi monogramami o niezwykle skomplikowanym rysunku. Lewy odnosi się do królowej. Jak czytamy w katalogu, motyw haftu o naturalistycznej stylizacji miał być zastosowany tu po raz pierwszy w Polsce.
Trzecie z antepediów jest mniejsze i ukazuje Pelikana karmiącego własną krwią dzieci. Pelikan, powszechnie odczytywany jako symbol miłosierdzia, zawiera w sobie symbolikę związaną z Chrystusem. W opowieści o pelikanie karmiącym swoją krwią dzieci widziano obraz Chrystusa wzywającego nas do powstania z nicości, a także Zbawiciela przybitego do krzyża, ofiarującego swą krew za nasze życie wieczne.
Tkanina ta zdaniem badaczy była przerabiana w XVIII stuleciu, podobnie jak czwarty z zabytków z przedstawieniem płonącego Feniksa, będącego w tym wypadku oczywistym symbolem Zmartwychwstania. Ten ostatni zabytek eksponowany jest obecnie przed ołtarzem głównym.
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z wyobrażeniem Baranka Bożego. Po 1664 r. Fot.: Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/06-1031x687.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z Barankiem Bożym. Baranek Boży Agnus Dei symbolizuje ofiarę Jezusa na krzyżu, którą złożył dla odkupienia ludzkości. Fot.: Jerzy S. Majewski.](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/07-1031x741.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z Barankiem Bożym. Dzban z kwiatami i rącze jelenie. Fot.: Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/08-1031x1003.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z Barankiem Bożym. Fragment haftowanej bordiury. Fot.: Jerzy S. Majewski.](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/09-1031x688.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z Barankiem Bożym. Fragment haftu. Kwiaty w dzbanie. Fot.: Jerzy S. Majewski.](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/10-1031x687.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z Pelikanem. Po 1664 r. Przerabiane w XVIII w. Fot.: Jerzy S. Majewski.](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/11-1031x687.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z Pelikanem. Wyobrażenie Pelikana karmiącego pisklęta własną krwią i symbolizującego ofiarę Chrystusa. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/12-1031x773.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z Pelikanem. Fragment z krzewem. Fot.: Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/13-1031x779.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Antepedium z Feniksem. Po 1664 r. Przerabiane w XVIII w. Fot.: Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/14-1031x640.jpg)
![Warszawa. Kościół Wizytek. Fragment antepedium z Feniksem. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/04/15-1031x731.jpg)