Nazywają ją „Stajnią jednorożców”, choć z racji różów, fioletów i błękitów filtrowanych przez kolorowy dach może bardziej uzasadnione byłoby określenie jej halą kucyków Pony. Mowa o wiacie nowego Centrum Przesiadkowego w Łodzi.
Zaprojektowana została z rozmachem. Jest największą w Polsce wiatą kryjącą kilka torów i cztery perony tramwajowe. Szeroka na 33, ma aż sto metrów długości. Jest też spektakularnym obiektem prestiżowej inwestycji, jaką była modernizacja łódzkiej trasy W-Z.
![Łódź. Wnętrze wiaty Centrum Przesiadkowego na Mickiewicza. W głębi skrzyżowanie z Piotrkowską. Tu mogłyby zamieszkać kucyki Pony. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/01.-Łódź.-Wnętrze-wiaty-Centrum-Przesiadkowego-na-Mickiewicza.-W-głębi-skrzyżowanie-z-Piotrkowską.-Tu-mogłyby-zamieszkać-kucyki-Pony.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
Pod względem funkcjonalnym to rozwiązanie sensowne. Tu zatrzymują się wszystkie tramwaje przejeżdżające krótkim odcinkiem Alei Mickiewicza pomiędzy Piotrkowską a Kościuszki. Dzięki dachowi i bocznym ścianom wykonanymi z membrany pasażerowie znajdują ochronę przed deszczem, śniegiem i wiatrem.
Nieco słabiej wiata chroni przed słońcem, choć kolorowa folia naklejona na membranę zatrzymuje jego promienie. W każdym razie gdy oczekiwałem na peronie – na niebie nie było najmniejszej chmurki, a temperatura w cieniu mocno przekraczała 30 stopni Celsjusza. Wiata pozwoliła mi odpocząć na chwilę przed prażącym słońcem, aż do chwili, gdy podjechał klimatyzowany tramwaj Pesy.
![Łódź. Widok ogólny centrum przesiadkowego od strony skrzyżowania Al. Mickiewicza z Kościuszki. W tle Dom Handlowy Central. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/02.-Łodź.-Widok-ogólny-centrum-przesiadkowego-od-strony-skrzyżowania-Al.-Mickiewicza-z-Kościuszki.-W-tle-Dom-Handlowy-Central.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
![Łódź. Tramwaj typu 122NaL Swing Pesy podjeżdżający na przystanek pod wiatą. Tramwaje te od 2015 r. obsługują linię nr 10. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/03.-Łódź.-Tramwaj-typu-122NaL-Swing-Pesy-podjeżdżający-na-przystanek-pod-wiatą.-Tramwaje-te-od-2015-r.-obsługują-linię-10.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
Emocje budzi architektura wiaty. Publicysta Filip Springer w felietonie na łamach „Gazety Wyborczej” nazywa ją architektoniczną definicją przerostu formy nad treścią. Uznał ją za przykład kiczu. Niepotrzebnej ostentacji.
„Że się ten obiekt będzie wielu ludziom podobał, nie ma wątpliwości. Schlebia bowiem tym gustom, które kształtują powszechne wyobrażenie o dobrej architekturze w Polsce. Jest duży, nowy, drogi, na razie czysty (ale jak długo transparentny dach będzie transparentny?). Jest kolorowy i bardzo spektakularny. Zaznacza się w przestrzeni. Kłopot w tym, że nie bardzo wiadomo po co” – pisze Springer.
![Łódź. Centrum przesiadkowe. Widok na wiatę od strony skrzyżowania z Kościuszki. Na peronie zmodernizowany tramwaj Konstal 805NaND. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/04.-Łódź.-Centrum-przesiadkowe.-Widok-na-wiatę-od-strony-skrzyżowania-z-Kościuszki.-Na-peronie-zmodernizowany-tramwaj-Konstal-805NaND.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-687x1031.jpg)
![Łódź. Centrum przesiadkowe. Widok na wiatę od strony skrzyżowania z Piotrkowską. Po prawej teren budowy hotelu Hilton. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/05.-Łódź.-Centrum-przesiadkowe.-Widok-na-wiatę-od-strony-skrzyżowania-z-Piotrkowską.-Po-prawej-teren-budowy-hotelu-Hilotn.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.-1031x687.jpg)
![Łódź. Centrum przesiadkowe. Kolorowe cienie rzucane przez dach. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/06.Łódź.-Centrum-przesiadkowe.-Kolorowe-cienie-rzucane-przez-dach.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
![Łódź. Centrum przesiadkowe. Konstrukcja wiaty w trakcie montażu w styczniu 2015 r. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/07.-Łódź.-Centrum-przesiadkowe.-Konstrukcja-wiaty-w-trakcie-montażu-w-styczniu-2015-r.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x688.jpg)
![Łódź. Centrum przesiadkowe. Konstrukcja wiaty w trakcie montażu w kwietniu 2015 r. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/08.-Łódź.-Centrum-przesiadkowe.-Konstrukcja-wiaty-w-trakcie-montażu-w-kwietniu-2015-r.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.-1031x634.jpg)
Nie zgadzam się z jego opinią. Wiata jest czymś więcej niż tylko zadaszeniem przystanku. To wyrazisty symbol miasta. Każde miasto potrzebuje takich symboli. Elementów identyfikacji. A że jest to symbol nieco kiczowaty? Że nie jest to choćby pełna elegancji, żelbetowa łupina – taka, jakie przed laty stawiano nad przystankami linii średnicowej w Warszawie. No cóż! Przecież taka właśnie była Łódź czasów swojej świetności. Z jednej strony nowoczesne, utylitarne fabryki. Z drugiej strony pławiące się w złym guście pałace plutokracji.
Dziś wielkoburżuazyjne rezydencje rodziny Poznańskich czy Scheiblera zachwycają nas. Są cennymi pamiątkami epoki. Ale w czasach, gdy powstawały trudno je było porównywać z bardziej wyrafinowanymi artystycznie siedzibami arystokracji rodowej. Łódzcy lodzermensze mieli pieniądze, ale na sztuce się nie znali. Wyśmiewał ich gusta Władysław Reymont w „Ziemi obiecanej”.
![Łódź. Pławiące się w kiczu, słodziutkie przedstawienie w willi Herbsta na Księżym Młynie. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/09.-Łódź.-Pławiące-się-w-kiczu-słodziutkie-przedstawienie-w-willi-Herbsta-na-Księżym-Młynie.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
![Łódź. Różowiutkie anioły w chmurkach na plafonie w pałacu króla bawełny Karola Scheiblera przy Wodnym Rynku. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/10.-Łódź.-Różowiutkie-koślawe-anioły-w-chmurkach-na-plafonie-w-pałacu-króla-bawełny-Karola-Scheiblera-przy-Wodnym-Rynku.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
W moim przekonaniu wiata w kolorach kucyków Pony, jednocześnie swoją pseudogotyckością ewokująca średniowieczną legendę o jednorożcu, dobrze wpisuje się w klimat dawnej Łodzi. Stoi zresztą obok głównej ulicy miasta – która przez dziesięciolecia była istną galerią ekstrawagancji artystycznych miasta. Tej samej ulicy Piotrkowskiej, która na przecięciu z Piłsudskiego i Mickiewicza w latach 70. została bezceremonialnie przecięta nową arterią komunikacyjną. Rany wówczas powstałe do dziś się nie zabliźniły. Wiata wypełnia tu przestrzeń, tak jak, mam nadzieję, wypełni ją budowany tuż obok hotel Hampton By Hilton (Piotrkowska 155).
![Łódź. Centrum Przesiadkowe. Kolorowy nadruk na membranie. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/11.Łódź.-Centrum-Przesiadkowe.-Kolorowy-nadruk-na-membranie.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.-1031x687.jpg)
![Łódź. Centrum Przesiadkowe. Fragment konstrukcji wiaty i kolorowy nadruk na membranie. Kucyki Pony tymi kolorami byłyby zachwycone. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/12.-Łódź.-Centrum-Przesiadkowe.-Fragment-konstrukcji-wiaty-i-Kolorowy-nadruk-na-membranie.-Kucyki-Pony-tymi-kolorami-byłyby-zachwycone.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.-1031x687.jpg)
![Łódź. Centrum Przesiadkowe. Fragment konstrukcji nawy bocznej z instalacjami i oświetleniem. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/13.-Łódź.-Centrum-Przesiadkowe.-Fragment-konstukcji-nawy-bocznej-z-instalacjami-i-oświetleniem.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.-1031x687.jpg)
![Łódź. Centrum Przesiadkowe. Fragment skomplikowanej konstrukcji. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/14.-Łódź.-Centrum-Przesiadkowe.-Fragment-skomplikowanej-konstrukcji.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
Projektantem wiaty jest architekt Jan Gałecki. Jej metalowa konstrukcja nasuwa skojarzenie z gotycką pięcionawową halą o szerokiej nawie środkowej i węższych nawach bocznych. Kolorowy nadruk nałożony na membranę może kojarzyć się ze wzorami na skrzydłach motyli, ale jak tłumaczyli inwestorzy, miał w jakiś sposób nawiązywać do secesyjnego dziedzictwa miasta.
W Łodzi, tak jak i w Warszawie, secesja w budynkach zwykle łączyła się z innymi stylami architektonicznymi i to eklektyczne, stylowe pomieszanie w architekturze wiaty wydaje się być jak najbardziej na miejscu.
Niektórym kształt wiaty przypominał mocno gigantyczne zadaszenie nad peronami dworca Oriente w Lizbonie projektu Santiago Calatravy. Nie ulega wątpliwości, że Jan Gałecki projektując wiatę pozostawał pod wrażeniem dzieła Calatravy. Idea jest podobna. Tyle tylko, że porównywanie obu obiektów ma się do siebie, jak porównywanie pchły do słonia.
![Łódź. Centrum Przesiadkowe. Nawa boczna. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/15.-Łódź.-Centrum-Przesiadkowe.-Nawa-boczna.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-687x1031.jpg)
![Łódź. Centrum Przesiadkowe. Peron. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/16.-Łódź.-Centrum-Przesiadkowe.-Peron.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.-687x1031.jpg)
![Łódź. Centrum Przesiadkowe. Wyjazd w kierunku skrzyżowania z Piotrkowską](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/17.-Łódź.-Centrum-Przesiadkowe.-Wyjazd-w-kierunku-skrzyżowania-z-Piotrkowską.-1031x687.jpg)
Czy zatem wiata Centrum Przesiadkowego w Łodzi jest przykładem przerostu formy na treścią? Może jest – ale nie do końca. W tym samym stopniu jest nim gigantyczna wiata Calatravy nad peronami dworca Oriente. Najważniejsze, że łódzka wiata znakomicie spełnia swoją rolę, choć żałuję, że razem z tramwajami nie zatrzymują się tu autobusy (tak jak na przykład w centrum przesiadkowym na Placu Grunwaldzkim we Wrocławiu).
![Lizbona. Wiata nad peronem Lisboa Oriente. Projekt Santiago Calatra. Fot. Jarosław Osowski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/18Lizbona_Wiata_nad_per-1031x682.jpeg)
![Wrocław. Centrum przesiadkowe na placu Grunwaldzkim. Zatrzymują się tu tramwaje i autobusy. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/19.-Wrocław.-Centrum-przesiadkowe-na-placu-Grunwaldzkim.-Zatrzymją-się-tu-tramwaje-i-autobusy.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
![Warszawa. Centrum przesiadkowe Młociny. To obok Dworca Głównego w Krakowie największe i najbardziej skomplikowane centrum przesiadkowe w Polsce, ze stacją metra, dworcem autobusowym i tramwajowym. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/20-1-687x1031.jpg)
![Warszawa. Wiata przystanku w Al. Solidarności. Zatrzymują się tu zarówno autobusy, jak i tramwaje. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/21.-Warszawa.-Wiata-przystanku-w-Al.-Solidarności.-Zatrzymują-się-tu-zarówno-autobusy-jak-i-tramwaje.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
![Poznań. Dworzec tramwajowy Zachodni w trakcie budowy w 2013 r. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/22.-Poznań.-Dworzec-tramwajowy-Zachodni-w-trakcie-budowy-w-2013-r.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.-1031x687.jpg)
![Poznań. Perony dworca tramwajowego Zachodniego. W tle tramwaj Solaris. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/23.-Poznań.-Perony-dworca-tramwajowego-Zachodniego.-W-tle-tramwaj-Solaris.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
Jeżeli szukać „przystankowego” przerostu formy nad treścią, należy chyba udać się do centrum Katowic. Tam wokół rewolucyjnie zmodernizowanego Rynku natrafimy na dość dziwaczne rozwiązania. To niby wiaty – niby bramy umieszczone nad przystankami tramwajowymi. Nie pełnią one żadnej praktycznej funkcji poza przestrzennym domykaniem Rynku.
![Katowice. Ażurowa konstrukcja nad przystankiem, grając rolę symbolicznej bramy na Rynek wydaje się być sztuką dla sztuki. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/24.-Katowice.-Ażurowa-konstrukcja-nad-przystankiem-grając-rolę-symbolicznej-bramy-na-Rynek-wydaje-się-być-sztuką-dla-sztuki.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
I może o to chodzi – bo pozbawione zadaszenia sprawiają wrażenie sztuki dla sztuki. Tak jak sztuką dla sztuki była stoa owijająca się wokół stadionu olimpijskiego w Atenach. Ta ogromna budowla zaprojektowana przez tego samego Santiago Calatravę, który wznosił dworzec Oriente, nawiązuje formą do klasycznych greckich stoa. Były to wolno stojące podcienia – czy może chodniki o dachach wspartych na kolumnach, otaczające rynki antycznych miast i mające chronić przed słońcem i deszczem. Tyle tylko, że ażurowa stoa Calatravy przed niczym nie chroni. Jest tylko monstrualnym znakiem w przestrzeni. A mimo to stała się jednym z symboli upadłego już dziś stadionu olimpijskiego w Atenach.
![Ateny. Stylizowana, niczemu niesłużąca stoa projektu Santiago Calatravy przed stadionem w Atenach. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/25.-Ateny.-Stylizowana-niczemu-nie-służąca-stoa-projektu-Santiago-Calatravy-przed-stadionem-w-Atenach.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-687x1031.jpg)
![Łódź. Wnętrze wiaty Centrum Przesiadkowego. Ławka, kosz na śmieci, automat biletowy w nawie bocznej. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/26.-Łódź-wnętrze-wiaty-Centrum-Przesiadkowego.-Ławka.-kosz-na-śmieci-automat-biletowy-w-nawie-bocznej.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
![Łódź. Centrum przesiadkowe. Granitowy chodnik peronu i szeroki, antypoślizgowy krawężnik. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/27.-Łódź.-Centrum-przesiadkowe.-Granitwy-chodnik-peronu-i-szeroki-antyposlizgowy-krawężnik.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-1031x687.jpg)
![Posadzka na peronie dostosowana dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Widoczne rowki dla niewidomych i niedowidzących. Dziś takie rozwiązania to już na szczęście standard. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/28-3-1031x688.jpg)
![Łódź. Stacja łódzkiego roweru publicznego w sąsiedztwie Centrum Przesiadkowego. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/29.-Łódź.-Stacja-łódzkiego-roweru-publicznego-w-sąsiedztwie-Centrum-Przesiadkowego.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski-687x1031.jpg)
![Na zakończenie krańcówka, czyli łódzki dworzec tramwajów podmiejskich z 1951 r. przy ul. Północnej. Uznany za ikonę modernistycznej architektury mieści Łódzką Izbę Architektów, ale nieomal nie pełni swojej pierwotnej funkcji. Odjeżdża z niej tylko jeden tramwaj linii 12A, kursujący w dodatku jedynie rano i po południu. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/30-1031x687.jpg)