Szlakiem modernizmu. Bielsko-Biała. Rejon ulicy Bohaterów Warszawy (cz.II)
Published 21/12/2021 By
Jerzy S. Majewski
Gdy w latach 30. książęta Sułkowscy borykali się z problemami finansowymi, postanowili sprzedać ogród pałacowy i rozparcelować go. Wytyczono kilka ulic, z główną Aleją Sułkowskiego. Wzdłuż nich pomiędzy 1934 a 1939 r. powstał szereg nowoczesnych kamienic utrzymanych w duchu architektury późnego funkcjonalizmu.
Budowano je, korzystając z dobrodziejstwa ustawy dającej ulgi przedsiębiorcom wznoszącym domy mieszkalne.
W ten sposób w rejonie Al. Sułkowskiego powstał spójny architektonicznie kompleks budynków, dziś obficie przetykany powojennymi plombami. Modernistyczne kamienice Bielska oraz Białej z lat 30. to ważny i wciąż szerzej nieznany składnik spuścizny architektonicznej i artystycznej II Rzeczpospolitej. Jako taki zasługują one na ścisłą ochronę konserwatorską wraz zachowanymi tynkami, detalami architektonicznymi i elementami wystroju wnętrz sieni czy klatek schodowych.
Poniżej dalsza część fotograficznej opowieści o zabudowie z lat 30., powstałej w rejonie dawnych ogrodów zamkowych.
Bielsko-Biała. Zabudowa pierzei ulicy Grota Roweckiego (d. Al. Marszałkowskich). Od lewej kamienica nr 6, dalej nr 4 projektu Pawła Juraszko z ok 1935 r. oraz w głębi nr 2 projektu spółki Jüttner & Bolek przy współpracy I. R. Glücklicha z 1935 r. z bardzo indywidualnie opracowanym wykuszem. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica Jana Stonawskiego przy Grota Roweckiego 4 z 1936 r. o prostokątnym wykuszu. Projekt Paweł Juraszko. Być może właściciel Jan Stonawski tożsamy jest z polskim działaczem niepodległościowych ze Śląska Cieszyńskiego. Od 1936 r. był on dyrektorem Koedukacyjnego Gimnazjum Kupieckiego w Cieszynie. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica Jana Stonawskiego przy Grota Roweckiego 4 z 1936 r. o prostokątnym wykuszu. Projekt Paweł Juraszko. Fragment ościeża portalu wykonanego z lastrico. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy Grota Roweckiego 6. Projekt być może Alfreda Wiedermanna. W symetrycznej elewacji zastosowane zostały motywy widoczne w projektach Wiedermanna, takie półkoliście zamknięte balkony o pełnych balustradach czy cokół licowany ciosami z kamienia. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy Grota Roweckiego 6. Portal umieszczony na osi. Wykonany ze sztucznego kamienia. Na nim widać napis LSR („Luftschutz Räume), namalowany w czasie okupacji i oznaczający schron przeciwlotniczy w piwnicy budynku. W pobliżu w rejonie ul. Grota Roweckiego oraz w Białej na tyłach ratusza zbudowano w czasie wojny znacznie większe schrony przeciwlotnicze. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy Grota Roweckiego 6. Projekt być może Alfreda Wiedermanna. Fragment przyziemia kamienicy. Cokół licowany kamieniem, wyżej ściana wyprawiona sztucznym kamieniem i wysokiej jakości tynkiem szlachetnym. Niestety cokół oszpecony został skrzynkami z instalacjami gazowymi i elektrycznymi o kompromitującej estetyce i prymitywnym wykonaniu. Fot. Jerzy S. Majewski.Bielsko-Biała. Kamienica przy Grota Roweckiego 8 (d. Al. Marszałkowskie). Strzałka wskazująca drogę do schronu LSR w piwnicy namalowana na ościeżu portalu kamienicy. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Poważny, „klasycyzujący” portal funkcjonalistycznej kamienicy przy Grota Roweckiego 8. Przykład dewastacji dokonanej w trakcie skrajnie prymitywnego montażu skrzynki gazowej. Równie koszmarna jest stojąca obok wejścia skrzynka elektryczna. To oczywiście partactwo „fachowców”. Brak słów dla określenia bezmyślności i poziomu intelektualnego prostaków, którzy montowali instalację gazową. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy Grota Roweckiego 6 (d. Al. Marszałkowskie). Projekt być może Alfreda Wiedermanna. Sień budynku. Jej ściany wykonano ze stylizowanych płyt z jasnoszarego lastriko. Bardzo podobne płyty znajdują się w sieni kamienicy przy Piastowskiej 2, wzniesionej wg projektu Wiedermanna. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy Grota Roweckiego 6. Sufit sieni oświetlony został indywidualnie zaprojektowaną lampą w postaci szklanego pasa. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy Grota Roweckiego 6. Szafka na instalacje. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy Grota Roweckiego 6. Klatka schodowa. Balustrada schodów. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy ul. Bohaterów Warszawy 17 (d. Al. Sułkowskiego). Jak ustaliła Ewa Chojecka, projekt pracowni Jüttner & Bolek sporządzony został w 1934 r. dla inżyniera Izydora F. Silbigera i zatwierdzony w 1935 r. Realizacja zapewne trwała jeszcze ok. 1936 r. Fasadę ujmują z boków płytkie ryzality, łagodnie zaokrąglone ku środkowej, cofniętej partii fasady. Właściciel kamienicy zajmował się w Bielsku handlem papierem. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Ul. Bohaterów Warszawy 17 (dawna Al. Sułkowskiego). Kamienica inżyniera Silbigera przy ul. Bohaterów Warszawy 17. Projekt pracowni Jüttner & Bolek. Jak w innych projektach tej pracowni, wzdłuż Al. Sułkowskiego pola międzyokienne ożywione zostały poziomym prążkowaniem. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Ulica Bohaterów Warszawy (dawna Al. Sułkowskiego). Na pierwszym planie kamienica Barucha Mejera Beneta pod nr. 21 projektu Alfreda Wiedermanna, wykonana przez firmę Jüttner & Bolek. Fasadę wieńczy rodzaj attyki i wyjątkowo szeroki (wiedermannowski) balkon czwartego piętra, wsparty na środkowym wykuszu. W kamienicy mieszkał i prowadził gabinet lekarski dr Adolf Rieser. Działało tu też biuro buchalteryjno-rewizyjne Zygfryda Schanzerta oraz komisowy skład mydła firmy Kołłątaj, prowadzony przez Ludwika Glücksmanna. Mieszkańcem domu był też kupiec Aron Nussbaum. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Ulica Bohaterów Warszawy (dawna Al. Sułkowskiego). Na pierwszym planie kamienica nr 21 projektu Alfreda Wiedermanna. W głębi kamienica Pauli Brechnerowej pod nr. 23 o frapującej architekturze funkcjonalizmu projektu Józefa Kozioła z ok. 1935 r. W budynku tym przed 1939 r. inż. Józef Guttman prowadził generalne przedstawicielstwo firmy „Sanok” S.A. w Sanoku, produkującej pasy transmisyjne. Sama Paula Brechner prowadziła firmę handlująca samochodami, prowadząc w Bielsku przedstawicielstwo „Polskiego Fiata”. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Ulica Bohaterów Warszawy 23 (dawna Al. Sułkowskiego). Portal kamienicy Pauli Brechnerowej projektu Józefa Kozioła z 1935 r. Oczywiście oszpecony prymitywnymi skrzynkami na instalację gazową i elektryczną. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Ulica Bohaterów Warszawy 23 (dawna Al. Sułkowskiego). Wnętrze klatki schodowej kamienicy Pauli Brechnerowej projektu Józefa Kozioła z 1935 r. Jednym z mieszkańców kamienicy obok Pauli Bechnerowej był przemysłowiec Maksymilian Polaczek. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica Rudolfa Oschnera, Wilsona 1 róg Bohaterów Warszawy (dawnej Al. Sułkowskiego). Projekt Wilhelm Riedel. Elewacja od Bohaterów Warszawy. Dzięki prążkowanym tynkom po bokach okna wydają się być szersze, a rozwiązanie to kojarzyć się też może z otwartymi okiennicami. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica Rudolfa Oschnera. Wilsona 1 róg Bohaterów Warszawy (dawnej Al. Sułkowskiego). Projekt Wilhelm Riedel. Portal kamienicy od strony ul. Wilsona. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Funkcjonalistyczna kamienica przy Bohaterów Warszawy 4 (dawna Al. Sułkowskiego). Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy Bohaterów Warszawy 4 (dawna Al. Sułkowskiego). Elewacja tylna z szerokimi loggiami i tarasami oraz płytkimi „werandami” w ryzalicie. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy Bohaterów Warszawy 4 (dawna Al. Sułkowskiego). Fragment narożnego, termometrowego okna klatki schodowej kamienicy. Fot. Jerzy S. MajewskiBielsko-Biała. Kamienica przy Bohaterów Warszawy 22 (dawna Al. Sułkowskiego). Elewacja „spuchła” po termoizolacji, jednak remont nie zmienił zasadniczo jej wyglądu. Fot. Jerzy S. Majewski
