Przejdź do treści

Szlakiem modernizmu. Drezno. Kolejarski ekspresjonizm w Dresden-Löbtau

Domy kolonii kolejarskiej spółdzielni mieszkaniowej „Wohnhof der Eisenbahner-Baugenossenschaft” z 1927 r. przy Deubner Strasse w Dreźnie-Löbtau nie wyróżniają się czymś nadzwyczajnym. Jest to jednak kulturalna architektura w stylu niemieckiego ekspresjonizmu.

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Widok ogólny fasad budynków osiedla od strony Malterstr. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Widok ogólny fasad budynków osiedla od strony Malterstr. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Środkowy, wydłużony blok od strony Malterstr. Kompozycja budynku i pierzei złożonej z trzech bloków jest symetryczna. Dominantę stanowi wyższa i zryzalitowana część środkowego bloku. Ożywiają ją po bokach dwie „pryzmatyczne” wieże klatek schodowych. W oknach widoczne zielone żaluzje. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Środkowy, wydłużony blok od strony Malterstr. Kompozycja budynku i pierzei złożonej z trzech bloków jest symetryczna. Dominantę stanowi wyższa i zryzalitowana część środkowego bloku. Ożywiają ją po bokach dwie „pryzmatyczne” wieże klatek schodowych. W oknach widoczne zielone żaluzje. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Fragment elewacji krótszego bloku od Malterstr. Trójkątnym naczółkom nad oknami odpowiada kształt trójkątnych lukarn w dachu. W oknach widoczne zielone żaluzje. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Fragment elewacji krótszego bloku od Malterstr. Trójkątnym naczółkom nad oknami odpowiada kształt trójkątnych lukarn w dachu. W oknach widoczne zielone żaluzje. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Fragment przyziemia wydłużonego bloku od strony Malterstr. Partia cokołowa wykończona jest cegłą klinkierową. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Fragment przyziemia wydłużonego bloku od strony Malterstr. Partia cokołowa wykończona jest cegłą klinkierową. Fot. Jerzy S. Majewski

Kreacja dość typowa dla wielorodzinnej, robotniczej architektury mieszkaniowej weimarskich Niemiec. Podobne przykłady zabudowy znajdziemy w wielu ówczesnych miastach niemieckich w obecnych granicach Polski. Budynki, na które natknąłem się przypadkiem, przeczesując z aparatem fotograficznym uliczki w pobliżu cmentarza Annenfriedhöfe, wzbudziły we mnie uczucie zazdrości. Widać, że niedawno je odnowiono. Okna są nowe, ale wszystkie zachowały dawny, dekoracyjny układ szprosowań. Zachowane są drzwi do klatek schodowych. Z kolei wszystkie okiennice oraz żaluzje okienne są w tym samym kolorze. Również świetnie zachowane i oczyszczone są pełne ekspresji elementy z cegły klinkierowej. Wreszcie, co istotne, tynki mają dawną fakturę.

Gdy wędrowałem pomiędzy domami, zaglądałem na klatki schodowe, myślałem o horrorze, jaki ma miejsce m.in. na zaprojektowanych z większym rozmachem koloniach mieszkaniowych wokół pl. Akademickiego w Bytomiu. Tam pod styropianem znikają portale, gzymsy, detale architektoniczne. Jednym słowem, niszczona jest znakomita architektura. Podobnie dzieje się w innych polskich miastach. Od Elbląga po Wałbrzych. Tymczasem w Dreźnie przy Deubnerstr. całą kolonię poddano kompleksowemu remontowi. Wyeksponowała on urodę architektury budynków. No, po prostu zazdrość bierze!

Projektantem bloków był architekt Curt Herfurth. W latach 20. XX w. specjalizował się on w projektowaniu osiedli mieszkaniowych w Dreźnie oraz Chemnitz z okolicami. Jego projekty nie są odkrywcze, ale tworzył on przyzwoitą architekturę drugiego planu.

Charakterystycznym elementem budynków Herfurtha było stosowanie klinkieru jako elementu dekoracyjnego w stylu ekspresjonizmu. Klinkier kontrastował z tynkowanymi partiami ścian. Pewnym odniesieniem stały się dla „Wohnhof der Esenbahner-Baugenossenschaft” zaprojektowane nieco wcześniej przez Herfurtha kolejarskie budynki mieszkalne przy Hansastr. niedaleko dworca kolejowego Dresden Neustadt. Kolonia przy Dudbnerstrasse jest jednak bardziej kameralna i przyjemniejsza do mieszkania od długich, koszarowych bloków przy Hansastr.

Zespół składa się z ośmiu budynków pomiędzy Deubnerstr. (16-18), Essenerstr. (2-4), Grillenburgerstr. (1-3) oraz Malterstr. (41-57). Dwa długie bloki ciągną się wzdłuż Deubnerstr. i Malterstr. Z kolei po trzy mniejsze budynki zgrupowano na końcach kompleksu założonego na rzucie wydłużonego prostokąta. Wnętrze zespołu tworzy dziś teren zielony zajęty głównie przez rzędy wieszaków przeznaczonych, jak mi się wydaje, do suszenia bielizny. Na podobne „suszarnie” pod chmurką natrafiłem kilka razy na osiedlach górniczych na Górnym Śląsku. Zapewne w chwili powstania kolonii drzewa jeszcze nie urosły i chwilami cały, rozległy plac pomiędzy domami bielał od suszącej się na słońcu bielizny i innego prania.

Tak jak w innych projektach mieszkaniowych Herfurtha, charakterystyczną cechą wszystkich bloków są partie cokołowe z ciemnej i twardej cegły klinkierowej. W większym zakresie, aż do wysokości pierwszego piętra wprowadził on cegłę w podłużnym budynku od Deubnerstrasse. Tu na parterze znalazło się kilka sklepów.

Część klatek schodowych ma u podstawy rzut pryzmatu. Więcej jednak od nudnego opisu powiedzą o budynkach same zdjęcia. Dodam tu jedynie, że budynki wznoszą się w zachodniej dzielnicy mieszkaniowej Drezno-Löbtau z trzech stron odciętej od centrum rozległymi terenami kolejowymi. Przedmieście to nie zostało zniszczone w lutym 1945 r. podczas czterech następujących po sobie nalotów alianckich, choć celem przynajmniej dwóch z nich były oficjalnie drezdeńskie stacje rozrządowe. Wyobrażam sobie jednak, że ofiarami tamtego bombardowania mogli być mieszkający tu kolejarze.

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Portal środkowej klatki schodowej w wydłużonym bloku od strony Malerstr. Fot. Jerzy . Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Portal środkowej klatki schodowej w wydłużonym bloku od strony Malerstr. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. „Ostra”, pryzmatyczna wieża klatki schodowej wydłużonego bloku od strony Malterstr. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. „Ostra”, pryzmatyczna wieża klatki schodowej wydłużonego bloku od strony Malterstr. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Ceglany portal pryzmatycznej klatki schodowej wydłużonego bloku od strony Malterstr. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Ceglany portal pryzmatycznej klatki schodowej wydłużonego bloku od strony Malterstr. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Ekspresjonistyczny detal ceglanego portalu dłuższych bloków od Malerstr. i Deubenstr. Obok zwykłej cegły ceramicznej architekt wykorzystywał zendrówkę. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Ekspresjonistyczny detal ceglanego portalu dłuższych bloków od Malerstr. i Deubenstr. Obok zwykłej cegły ceramicznej architekt wykorzystywał zendrówkę. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Elewacje krótszych bloków widziane od strony wewnętrznego dziedzińca. Warto zwrócić uwagę na zróżnicowane rozmiary okien. Na pierwszym planie konstrukcje służące do wieszania prania. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Elewacje krótszych bloków widziane od strony wewnętrznego dziedzińca. Warto zwrócić uwagę na zróżnicowane rozmiary okien. Na pierwszym planie konstrukcje służące do wieszania prania. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Portal klatki schodowej jednego z krótszych bloków. Wejście do nich wiedzie od strony dziedzińca. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Portal klatki schodowej jednego z krótszych bloków. Wejście do nich wiedzie od strony dziedzińca. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Ceglana dekoracja ekspresjonistyczna w postaci przeskalowanych klińców nad okienkami piwnicznymi. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Ceglana dekoracja ekspresjonistyczna w postaci przeskalowanych klińców nad okienkami piwnicznymi. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Ceglany portal pryzmatycznej klatki schodowej bloku ze sklepami od strony Deubnerstr. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Ceglany portal pryzmatycznej klatki schodowej bloku ze sklepami od strony Deubnerstr. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Okno klatki schodowej w bloku ze sklepami od strony Deubnerstr. Układ szprosów powtarza się w innych klatkach o pryzmatycznych podstawach. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Okno klatki schodowej w bloku ze sklepami od strony Deubnerstr. Układ szprosów powtarza się w innych klatkach o pryzmatycznych podstawach. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Fragment elewacji bloku ze sklepami. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Fragment elewacji bloku ze sklepami. Fot. Jerzy S. Majewski

 

Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Uwagę zwracają okiennice identycznie malowane we wszystkich budynkach. Fot. Jerzy S. Majewski
Drezno. Wohnhof Eisenbahnergenossenschaft. Uwagę zwracają okiennice identycznie malowane we wszystkich budynkach. Fot. Jerzy S. Majewski