Przejdź do treści

Album renesansu. Trydent, Loggia del Romanino

Nagi młodzieniec, w szalonym pędzie prowadzi ognisty rydwan zaprzężony w cztery, spienione rumaki. Szybuje po błękitnym niebie. Młodzieńcem jest Featon. Zuchwałym czynem zostanie unieśmiertelniony w pamięci Greków. Ale za sławę przyjdzie zapłacić mu życiem.

Choć jest synem boga Heliosa, pozostaje przecież śmiertelnikiem. Każdy z rumaków zdaje się pędzić w inną stronę, Featon nie potrafi nad nimi zapanować. Wznosi się w górę, grożąc gwiazdom strąceniem. Opada w dół, a szczyty gór ogarnia ogień, zaś rzeki w dolinach parują. Zeus, aby nie dopuścić do zniszczenia świata, ostatecznie razi Featona gromem. Ten z ognistego rydwanu spada do rzeki Erydan.

Trydent. Widok na miasto z gotyckiej loggii zamku Buonconsiglio. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Widok na miasto z gotyckiej loggii zamku Buonconsiglio. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Fragment galerii biskupów trydenckich wymalowanej w jednej z sal zamku Buonconsiglio. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Fragment galerii biskupów trydenckich wymalowanej w jednej z sal zamku Buonconsiglio. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino, oddzielona przyjemną, zieloną przestrzenią Dziedzińca Lwów. Sam dziedziniec znajduje się na wysokości pierwszego piętra Magno Palazzo. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino, oddzielona przyjemną, zieloną przestrzenią Dziedzińca Lwów. Sam dziedziniec znajduje się na wysokości pierwszego piętra Magno Palazzo. Fot. Jerzy S. Majewski

Renesans kochał się w antyku. Odkrywał na nowo mity z czasów Greków i Rzymian. Także w siedzibach biskupów. Historię Featona, któremu boski ojciec pozwolił na prowadzenie ognistego rydwanu, została wymalowana na sklepieniu renesansowej loggii w zamku Buonconsiglio, górującego ponad Trydentem. Budowla ta od XIII po XVIII wiek była siedzibą biskupów trydenckich, pośród których w pierwszej połowie XV wieku znalazł się też Polak – Aleksander Mazowiecki.

Jednak biskup Aleksander malowidła z historią Featona nigdy nie oglądał. Powstało ono sto lat po tym, gdy zasiadał on na tronie książęcym w Trydencie. Freski w loggii wymalował w latach 1531-32 Girolamo Romanino – znakomity malarz z Bresci. Jego pracę uznano za arcydzieło i do dziś loggia nosi imię autora fresków (Loggia del Romanino). Pomimo tego loggia należy dziś do mniej znanych przykładów renesansu włoskiego. Warto tu dodać, że Trydent, choć zamieszkały przez Włochów, od 1373 r. aż do zakończenia pierwszej wojny światowej znajdował się na terenie państwa Habsburgów.

Loggia del Romanino znajduje się przy Dziedzińcu Lwów. Stanowi fragment Magno Palazzo, nowej rezydencji biskupów, powstałej po 1500 r. z inicjatywy kardynała Bernardo Clesio (wsławił się on m.in. przebudową miasta). Magno Palazzo przylega do starej części zamku, sprawiającego wrażenie patchworku skleconego z fragmentów powstałych w różnym czasie, najeżonego wieżami i sprawiającego z zewnątrz dość posępne wrażenie.

Architektura loggii jest klasycznym dziełem renesansu włoskiego. Urządzona została w przyziemiu skrzydła pałacowego, zamykającego jeden z boków Dziedzińca Lwów. Na dziedziniec otwiera się pięcioma arkadami o doskonałych proporcjach. Wsparte są one na kamiennych trzonach i mają głowice będące renesansową, czy wręcz manierystyczną interpretacją głowic jońskich. Loggia przykryta jest sklepieniem kolebkowym.

Fresk ze wspomnianą sceną Faetona powożącego ognistym rydwanem znalazł się pośrodku kompozycji w centralnej części sufitu. W kontekście rezydencji książąt kościoła sprawujących władzę w Trydencie przedstawienie to zdaje się być aluzją do mądrych rządów, wolnych od podejmowania pochopnych decyzji. Konie zostały namalowane tak by można je było oglądać od dołu. Ukazane na tle nieba zdają się „pływać” w powietrzu. Po bokach artysta wyobraził alegorie pór roku oraz Słońca i Księżyca. W lunetach sklepienia na przemian wymalowane zostały sceny biblijne, mitologiczne i odwołujące się do historii antycznego Rzymu. Niektóre dramatyczne, a niektórzy badacze dopatrują się w nich wątku opowiadającego o „negatywnych skutkach miłości”.  Stąd znalazły się tu wyobrażenia Judyty i Holofernesa, samobójstwa Lukrecji zgwałconej przez syna Tarkwiniusza Pysznego, Lucjusza Wirginiusza nie chcącego dopuścić do pohańbienia córki i przebijającego ją sztyletem. Śmierci Kleopatry, Samsona i Dalili oraz Wenus i Amora. Do tego znalazły się wyobrażenia zalotów, kwartetu, czy też koncertu. Kompozycję dopełniają putta, skrzydlate anioły podtrzymujące sklepienie oraz spora galeria golasów płci obojga. Program ideowy całości kompozycji jest dość zagmatwany.  Jego interpretacja do dziś pozostaje tematem sportu historyków sztuki z Włoch czy Wielkiej Brytanii.

Trydent. Zamek Buonconsiglio. Fragment loggii del Romanino od strony Dziedzińca Lwów. Tylna ściana loggii to kurtyna przepruta oknami, przez które rozpościera się widok na miasto. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Fragment loggii del Romanino od strony Dziedzińca Lwów. Tylna ściana loggii to kurtyna przepruta oknami, przez które rozpościera się widok na miasto. W łuku lunety widać przedstawienie trzech Gracji. Z prawej fragment sceny samobójstwa Lukrecji. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Wnętrze loggii del Romanino. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Wnętrze loggii del Romanino. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Sklepienie Loggii del Romanino z freskami autorstwa Girolamo Romanino. Scena z Featonem powożącym ognisty rydwan znajduje się pośrodku sklepienia. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Sklepienie Loggii del Romanino z freskami autorstwa Girolamo Romanino. Scena z Featonem powożącym ognisty rydwan znajduje się pośrodku sklepienia. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Fragment sklepienia. W łuku pod lunetą Girolamo Romanino wyobraził muzyków ubranych we współczesne mu stroje. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Fragment sklepienia. W łuku pod lunetą Girolamo Romanino wyobraził muzyków ubranych we współczesne mu stroje. Po bokach na sklepieniu dwóch nagusów. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Girolamo Romanino. Scena w łuku lunety ukazująca kwartet muzyczny. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Girolamo Romanino. Scena w łuku lunety ukazująca kwartet muzyczny. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Girolamo Romanino. Scena biblijna w łuku lunety. Judyta ucinająca głowę wodzowi Asyryjczyków Holofernesowi. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Girolamo Romanino. Scena biblijna w łuku lunety. Judyta ucinająca głowę wodzowi Asyryjczyków Holofernesowi. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Girolamo Romanino. . Scena z dziejów Rzymu w łuku lunety. Lucjusz Wergiuniusz przebijający córkę sztyletem. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Girolamo Romanino. Scena z dziejów Rzymu w łuku lunety. Lucjusz Wirginiusz przebijający córkę sztyletem. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Girolamo Romanino. Wyobrażenie Słońca. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Girolamo Romanino. Alegoria Słońca. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Głowica jońskiej kolumny mocno przetworzonej przez architekta doby renesansu. Fot. Jerzy S. Majewski
Trydent. Zamek Buonconsiglio. Loggia del Romanino. Głowica jońskiej kolumny mocno przetworzonej przez architekta doby renesansu. Fot. Jerzy S. Majewski