Przemierzając szlak pielgrzymów do grobu św. Jakuba w północnej Hiszpanii, miałem wrażenie, jakbym się cofnął w czasie.
Drogę znaczą katedry w Oviedo czy Lugo oraz setki maleńkich kościółków. Wiele z nich to zabytki z czasów romańskich. Wznoszono je z ciosów szarego granitu, które dziś rozsypują się ze starości. Z rzeźbami w portalach wyobrażającymi świętych, rośliny, dzikie bestie, dusze spragnione Eucharystii. Ich kontury rozmyte są przez deszcze, wiatr i upał. W Asturii czy Galicji, wciśniętych pomiędzy Zatokę Biskajską a wysokie Kordyliery Kantabryjskie, jest wilgotno i często padają deszcze. Za to zieleń tu soczysta, bujna.
Tak jest wzdłuż wszystkich tras „Camino del Norte” na północy Hiszpanii, od Pirenejów po Santiago de Compostella. Historyka architektury pierwsze spotkania z romańskimi kościółkami zachwycają. Ale z biegiem kilometrów stają się czymś powszechnym i oczywistym. Mają one często barokowe szczyty i dzwonnice. Czasem w ich środku odnajdziemy gotyckie portale. Kiedy indziej romańskie wnętrza kryją się za nowożytnymi fasadami. Zdarza się, że w XIV czy nawet XV wciąż budowano wiejskie kościółki w tradycyjnych formach romańskich. Stojąc na drodze pielgrzymów do grobu św. Jakuba nadal pełnią tę samą funkcję, dla jakiej powstały. Poniżej zdjęcia kilku takich świątyń wzdłuż Camino del Norte pomiędzy Lugo a Santiago de Compostella.
![Lugo. Romańsko-gotycka nawa boczna katedry Św. Marii budowanej w latach 1129-1177 na wzór ówczesnej katedry w Santiago de Compostella. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2017/02/01Lugo.-Romańsko-gotycka-nawa-boczna-katedry-Św.-Marii-budowanej-w-latach-1129-1177-na-wzór-ówczesnej-katedry-w-Santiago-de-Compostella.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.jpg)
![Romański kościół w San Miguel de Bacurin z XIII w. Widok od strony apsydy z oknem oświetlającym ołtarz. Gzyms apsydy wspiera 16 kroksztynów. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2017/02/02.Romański-kościół-w-San-Miguel-de-Bacurin-.-Widok-od-strony-apsydy-z-oknem-oświetlającym-ołtarz.-Gzyms-apsydy-wspiera-16-kroksztynów.-Fot.-Jerzy-S.-MajewskiIMG_8313.jpg)
![Romański kościół w San Miguel de Bacurin. Portal. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2017/02/03.Romański-kościół-w-San-Miguel-de-Bacurin-.-Portal.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.jpg)
![Romański kościół w San Miguel de Bacurin. Skorodowana postać na granitowym kroksztynie podtrzymującym gzyms apsydy. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2017/02/04.Romański-kościół-w-San-Miguel-de-Bacurin.-Skorodowana-postać-wyrzeźbiona-na-granitowym-kroksztynie-podtrzymującym-gzyms-apsydy.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.jpg)
![Romański kościółek San Romao da Retorta z XII w. Dzwonnica nad fasadą z XVII stulecia. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2017/02/05.-Romański-kościółek-San-Romao-da-Retorta-z-XII-w.-Dzwonnica-nad-fasadą-z-XVII-stulecia.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.jpg)
![Romański kościółek San Romao da Retorta z XII w., o mglistym, galicyjskim poranku. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2017/02/06.-Romański-kościółek-San-Romao-da-Retorta-z-XII-o-mglistym-galicyjskim-poranku.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.jpg)
![Melide. Romański portal kościoła st. Maria de Melide. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2017/02/07.-Melide.-Romański-portal-kościoła-st.-Maria-de-Melide.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.jpg)
![Santiago de Compostella. Tak wyglądała romańska katedra. Budowa jej granitowych murów rozpoczęła się w 1075 r. za panowania Alfonsa VI Kastylijskiego. Wzorcem dla budowli był kościół św. Sernina w Tuluzie. Model z muzeum pielgrzymek. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2017/02/8-1031x507.jpg)
![Santiago de Compostella. Katedra. Gowica kolumny. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2017/02/09.Santiago-de-Compostella.-Katedra.-Gowica-kolumny.-Fot.-Jerzy-S.-Majewski.jpg)