Ciechanów. Gartenvorstadt Zichenau. Bloki 1941–1943. Część 3
Published 15/03/2022 By
Jerzy S. Majewski
Gdy w 1939 r. nazistowskie Niemcy pokonały Polskę północne Mazowsze wcielone zostało do Rzeszy. Znalazło się w granicach Prus Wschodnich. Mały dotąd Ciechanów miał stać się stolicą rejencji i zostać całkowicie przekształcony w duchu architektury narodowo-socjalistycznej. Prace budowalne rozpoczęto już w latach 1940/41 i trwał one do niemieckich klęsk na wschodzie w 1943 r. Pomimo licznych wyburzeń z całości zamierzenia okupanci zdołali zrealizować jedynie zabudowę mieszkaniową przedmieścia – ogrodu (Gartenvorstadt). Poniżej kolejna, trzecia część fotograficznej opowieści o blokach.
Na ilustracji tego artykułu gotycki zamek w Ciechanowie. Niemieccy planiści projektując nowy, niemiecki Ciechanów planowali zachowanie jedynie zamku oraz średniowiecznej fary.
Ciechanów. Sienkiewicza 17/19. Para „klasycznych” portali zamkniętych łukiem odcinkowym. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 15. Portal zamknięty łukiem odcinkowym. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 15. Ościeże portalu. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 59. Portal zamknięty łukiem odcinkowym. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 61/63. Zamknięte łukiem odcinkowym portale domu bliźniaczego z mieszkaniami dla czterech rodzin. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 61/63. Zamknięte łukiem odcinkowym portale domu bliźniaczego z mieszkaniami dla czterech rodzin. Fot. Jerzy S. Majewski
Ciechanów. Sienkiewicza 61/63. Portal oraz drzwi o oryginalnej stolarce, odeskowane w jodełkę. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 61/63. Klamka w drzwiach. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Wyzwolenia 9. Zamknięty łukiem odcinkowym portal drzwi na klatkę schodową w bloku wielorodzinnym. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Wyzwolenia 17. Portal na klatkę schodową bloku wielorodzinnego. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Wyzwolenia 21. Nadświetle drzwi wejściowych na klatkę schodową o często powtarzającym się układzie szprosów inspirowanych architekturą z czasów biedermeieru. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Pl. Piłsudskiego 1. Krzywa hala. Ujęte w portal drzwi z nadświetlem wiodące na jedną z klatek schodowych. Drzwi takie znalazły się w elewacji tylnej i wąskich elewacjach bocznych. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 35. Rzadziej stosowany w dawnym Gartenvorstadt Zichenau portal prostokątny. Wąski i wysoki o drzwiach w nadświetlem. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 40. Niższy od poprzedniego portal prostokątny. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 50/52. Prostokątny portal o bardzo głębokim ościeżu. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Powstańców Warszawskich 13. Indywidualnie opracowany portal willi. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Pl. Piłsudskiego 2. Cegła odsłonięta pod tynkiem z sygnaturą cegielni z Pomorza. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Świętochowskiego 2. Standardowa skrzynka na instalacje. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 15. Dekoracyjny słupek balustrady schodów. Ten wzór balustrady powtarza się w kilku typach bliźniaków oraz domów czterorodzinnych. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 59. Właściwie odrestaurowana klatka schodowa w domu bliźniaczym. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 46. Standardowa balustrada drewnianych schodów w budynkach bliźniaczych dla dwóch lub czterech rodzin. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 72. W dwurodzinnych domach bliźniaczych sień pełniła pierwotnie jednocześnie funkcję kuchni oraz klatki schodowej. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 61/63. Słupek balustrady schodów. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 50/52. Blok wielorodzinny. Drewniane schody trójbiegowe z duszą. Mają one balustrady z desek o prostym wzorze w koła. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 50/52. Balustrada drewnianych, trójbiegowych schodów o prostym wzorze wycinanym w koła. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 9. Prosta, drewniana balustrada oraz stopnie schodów z desek w bloku wielorodzinnym. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Sienkiewicza 72/74. Podłoga z drewnianych desek w sieni bliźniaka. Fot. Jerzy S. MajewskiCiechanów. Pułtuska 12. Aż 130 metrów długości mierzy blok zwany Halą Pułtuską. Jest praktycznie jedynym wzniesionym budynkiem zaplanowanego przez niemieckich okupantów i niezrealizowanego nowego centrum Ciechanowa. Jest też dobrą ilustracją tego, jak miała wyglądać typowa mieszkalna zabudowa nazistowskiego centrum miasta. Usytuowana jest w całkowitej opozycji do dawnego układu przestrzennego Ciechanowa i zablokowała bieg dawnych ulic Przasnyskiej (dziś Wojska Polskiego) i Zakroczymskiej (dziś 11 Pułku Ułanów Legionowych). Długa na 130 metrów, była jednym z boków typowego kwartału, śródmiejskiej zabudowy mieszkaniowo-usługowej. Budynek jest trzykondygnacyjny z poddaszem, podpiwniczony, zwieńczony niezwykle wydłużonym dachem naczółkowym z przypustnicą, krytym dachówką i z lukarnami. Elewacje o bardzo oszczędnym wystroju, ożywionym jedynie rzędami płaskich obramień scalających po dwa okna w pionie. Teoretycznie charakterem architektonicznym miały nawiązywać do miast wschodniopruskich. Parter od strony ulicy zajmuje rząd wielu sklepów o półkoliście zwieńczonych otworach witryn i wejść. Na piętrach znajdują się mieszkania z wejściem z szeregu klatek schodowych o standardowym wyposażeniu. Wejścia do nich współczesne. W przedsionkach klatek schodowych zachowane relikty pierwotnych posadzek wykonane z dużych płytek ceramicznych. Niestety bardzo dziś zniszczonych. Powstanie hali Pułtuskiej po 1941 r. zostało wymuszone sytuacją, jaka powstała po rozebraniu przez okupantów znacznej części przedwojennego centrum miasta, wraz z dzielnicą żydowską. W Ciechanowie dotkliwie brakowało wówczas lokali handlowych. Miało temu zaradzić powstanie szeregu lokali handlowych w przyziemiu nowego budynku.
