Görlitz było jedynym stosunkowo dużym miastem na terenie dzisiejszych Niemiec, które ominęły alianckie bombardowania. W zabytkowym centrum zachowało się zaskakująco dużo portali z czasów renesansu.
![Görlitz. Untermarkt 6/8. Budynek starego Ratusza. Widoczny na zdjęciu zegar ratuszowy z dwiema tarczami to też dzieło renesansu z 1524 r. Jak można przeczytać na tablicy informacyjnej przed budynkiem, Bartolomäus Scultetus zmienił go na 12-godzinny i połączył ze znajdującym się wyżej zegarem faz księżyca. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_01-810x1031.jpg)
![Görlitz. Untermarkt. Renesansowe schody z amboną, kolumna i portal do budynku Starego Ratusza. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_02-1031x1031.jpg)
![Görlitz. Untermarkt. Fragment schodów z portalem i kolumną z alegorią Sprawiedliwości. Z prawej u dołu widać portal późnogotycki. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_03-1031x687.jpg)
U schyłku lat 70. mój ojciec pojechał ze swojego Instytutu w delegację służbową do Görlitz. Chodziłem do liceum, tak więc musiało to być jeszcze przed 1978 r. Za Gierka granicę z NRD wciąż można było przekraczać na pieczątkę w dowodzie osobistym. Ten wyjazd ojca dobrze pamiętam, ponieważ przywiózł mi kilka czarno-białych pocztówek. Wszystkie z doskonale zachowanego Starego Miasta. Jedna z nich, z napisem „Historische Rathaustreppe von 1537” szczególnie utkwiła mi w pamięci. Przedstawia wiodące do ratusza, zewnętrzne schody z amboną, alegorią sprawiedliwości i rozbudowanym do dwóch kondygnacji portalem głównego wejścia.
Widok renesansowego portalu ratusza w Görlitz jest dziś najczęściej pokazywanym obrazkiem z miasta, które od 1945 r. Nysa Łużycka dzieli na część niemiecką i polski Zgorzelec. Schody z portalem ratusza należą do najpiękniejszych zabytków renesansu nie tylko na Łużycach, ale też Śląsku i Saksonii. Ze wszystkimi tymi regionami miasto to jest związane. Dziś mało kto już chyba pamięta, że przez kilkaset lat, także w dobie renesansu Görlitz leżało w granicach Królestwa Czeskiego. Dopiero w 1635 r., w trakcie wojny trzydziestoletniej miasto wraz z Górnymi Łużycami weszło w skład Elektoratu Saksonii. Częścią Prus jako miasto w prowincji śląskiej stało się po Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. Związki ze Śląskiem przypomina Muzeum Śląskie, usytuowane na przeciwko ratusza.
Pocztówki z Görlitz nadal mam i czasem je oglądam. Ale dopiero niedawno odkryłem, że jest to miasto renesansowych portali. Z czasów NRD pamiętam je niemal czarne od brudu. Poza portalem ratusza inne nie wywarły wtedy na mnie zbyt mocnego wrażenia. Dziś niemal wszystkie są odrestaurowane, niektóre częściowo odsłonięte, a konserwatorzy przywrócili im barwy sprzed pół tysiąca lat. A to oznacza, że pełne są złoceń, błękitów, szafirów i czerwieni. Te ostatnie, jak to w renesansie, miały imitować kolorowe marmury czy kamienie szlachetne. Jednak najbarwniejsze są na nich tarcze herbowe.
Ratusz (mocno rozbudowany w roku 1903) zajmuje niemal całą pierzeję niezwykle malowniczego Untermarkt (Dolnego Rynku). W jego murach nie brak kamieniarki późnogotyckiej. Jednak bledną one w porównaniu ze wspomnianymi schodami i amboną. Dobudował je w latach 1537-1538 mistrz Wendel Roskopf, architekt i kamieniarz, wykształcony w Pradze Czeskiej w warsztacie Benedikta Rieda. Do Görlitz przeniósł się w roku 1517. Tu pozostał i zapoczątkował dynastię artystów. Schody do ratusza budował poniekąd i dla siebie, bowiem od roku 1523, aż po rok 1546 zasiadał w Radzie Miejskiej. Pełnił też od 1518 r. funkcję budowniczego miejskiego. Zmarł w 1549 r.
Balustradę ambony zdobią odkute w kamieniu wyobrażenia syren oraz m.in. scena z Ewą, zrywającą rajskie jabłko. Dziś to częściowo kopie, ale oryginały można zobaczyć w sieni ratusza. Roskopf już nie żył, gdy w 1591 r. przy schodach stanęła rzeźba Temidy symbolizująca Sprawiedliwość. Wspinając się na schody, warto też spojrzeć na wmurowaną w ścianę płaskorzeźbę z herbem króla Węgier i Czech Macieja Korwina. W jego władaniu miasto znajdowało się od roku 1466 po rok 1490.
![Görlitz. Untermarkt. Fragment balustrady z ambony przy schodach do ratusza. Ewa zrywająca rajskie jabłko. Na zdjęciu widać, że balustrada była pierwotnie malowana. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_04-1031x708.jpg)
![Görlitz. Untermarkt. Oryginalny fragment balustrady z ambony. Znajduje się w sieni ratusza. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_05-1031x762.jpg)
![Görlitz. Neorenesansowy Nowy Ratusz przyklejony jest do starej siedziby władz miasta. Jego budowę ukończono w 1903 r. wg projektu Jürgena Krögera. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_06-1031x831.jpg)
Dosłownie naprzeciwko wejścia do starego ratusza przy Brüderstraße 8 znajduje się Schönhof. Dawny zajazd z browarem, wielokrotnie przebudowywany, dziś zaś mieszczący wspomniane już, nowoczesne Schlesisches Museum (Muzeum Śląskie). W swoim zasadniczym zrębie i on jest budowlą renesansową wzniesioną przez Wendela Roskopfa po pożarze w 1525 r. Dziś uważany jest za najstarszy, dokładnie datowany i zachowany renesansowy dom mieszczański w Niemczech.
Inną renesansową budowlą, o której trzeba tu wspomnieć, a usytuowaną przy Neißstraße 29 (po drugiej stronie Rynku) jest „Dom Biblijny”, wzniesiony w latach 70. XVI w. Jego fasada to istny rzeźbiarski horror vacui, zawierający m.in. szereg płaskorzeźb ze scenami ze Starego oraz Nowego Testamentu (stąd nazwa). I tu natrafiamy na renesansowy portal. Bardzo włoski w wyrazie. Z groteskami w łuku archiwolty oraz belkowaniu, inskrypcją oraz dwiema półkolumnami. Portal ten zdobią też po bokach stylizowane wazy-siedziska, charakterystyczne dla XVI-wiecznych portali na Łużycach i w Saksonii.
Przy Untermarkt 24 u zbiegu z Peterstraße stoi też bardzo efektowny budynek, zwany dziś apteką ratuszową. Jego obecny kształt pochodzi z czasów przebudowy w 1558 r. I on ma efektowny, renesansowy portal. Zasłoniły go jednak parasole i stoliki restauracji i nie sfotografowałem go z bliska. Poniżej nieco fotografii renesansowych portali z Görlitz.
![Görlitz. Brüderstraße 8. Renesansowy portal Schönhofu, dzisiejszego Muzeum Śląskiego projektu Wendela Roskopfa. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_07-1031x1031.jpg)
![Görlitz. Neißstraße 29. Dom Biblijny. Renesansowy portal. Nad nim sceny starotestamentowe przekazania Mojżeszowi tablic dziesięciorga przykazań oraz wyniesienie węża miedzianego. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_08-1031x933.jpg)
![Görlitz. Neißstraße 29. Dom Biblijny. Sceny zerwania jabłka przez Ewę oraz wypędzenia z Adama i Ewy z Raju. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_09-1031x850.jpg)
![Görlitz. Neißstraße 29. Dom Biblijny. Scena ofiarowania Izaaka. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_10-1031x811.jpg)
![Görlitz. Untermarkt 24. Budynek apteki ratuszowej. Za parasolami widać efektowny portal. Został on jednak częściowo odsłonięty w trakcie prac konserwatorskich już po upadku NRD. Z boku od ulicy Peterstraße wieńczą go szczyty. Częściowo zachowały się renesansowe wnętrza budynku przebudowanego w 1558 r. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_11-1031x687.jpg)
![Görlitz. Untermarkt 23. Portal odtworzony w trakcie renowacji budynku już po upadku NRD. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_12-1031x1031.jpg)
![Görlitz. Brüderstraße 10. Kamienica z 1570 r. Sam portal jest starszy i pochodzi z lat ok. 1530-1540. Został tu przeniesiony z innego budynku po jego rozbiórce. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_13-1031x1031.jpg)
![Görlitz. Brüderstraße 11. Portal kamienicy zaprojektowanej przez Wendela Roskopfa. W prawym szczycie portalu widnieje monogram Roskopfa, z datą 1547. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_14-1031x1015.jpg)
![Görlitz. Brüderstraße. Głowa kobiety z gotycko-renesansowego portalu z 1566 r. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_15-1031x875.jpg)
![Görlitz. Langenstraße 1. Portal z 1571 r. Malowanie udaje m.in. szlachetne kamienie. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_16-1031x798.jpg)
![Görlitz. Peterstraße 7. Portal kamienicy. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_17-1031x736.jpg)
![Görlitz. Peterstraße 8. Portal kamienicy z 1528 r. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_18-1031x862.jpg)
![Görlitz. Peterstraße. Renesansowy detal portalu z panopliami i datą 1556. Fot. Jerzy S. Majewski](https://miastarytm.pl/wp-content/uploads/2018/12/Goerlitz_19-956x1031.jpg)