Jelenia Góra. Tablice na murach kościoła św. Erazma i Pankracego
Published 25/09/2023 By
Jerzy S. Majewski
Kościół św. Erazma i Pankracego w Jeleniej Górze zawsze fascynował mnie wianuszkiem otaczających go kamiennych tablic epitafijnych. Przyklejone są do zewnętrznych ścian świątyni i stanowią opowieść o losach mieszkańców miasta w XVI, XVII i XVIII stuleciu.
To tablice poświęcone jeleniogórskim mieszczanom, burmistrzom, mydlarzom, piekarzom, książęcym radcom, ich żonom i dzieciom. Przez lata zapomniane, czarne od brudu, dziś w większości są odrestaurowane.
Jelenia Góra. Wieża kościoła św. Erazma i Pankracego wzniesiona z kamienia. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Renesansowy portal z prawej strony elewacji frontowej. Z boków jego widać tablice epitafijne. To samo miejsce widać na fotografii otwierającej tekst, wykonanej przed renowacją elewacji oraz części epitafiów. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. XVI-wieczne tablice epitafijne Urszuli z Knauerów oraz z prawej Zachariasza Holese. Fot. Jerzy S. Majewski
Kościół stanowił farę miejską i jego losy splecione były z losami mieszkańców miasta. Przedstawiciele patrycjatu czy szlachty związanej z dworami książęcymi byli bezradni wobec chorób, epidemii, klęsk żywiołowych. Szczególnie okrutne były lata 1618-1648, gdy Czechy i kraje niemieckie pustoszyła wojna trzydziestoletnia. Jej ślady można dostrzec na kamiennych epitafiach. Oto epitafium córki majora Starke, komendanta okupacyjnych wojsk szwedzkich, zmarłej w niemowlęctwie w 1646 r. Inne epitafium upamiętnia burmistrza Pankracego Kretschmera, ofiarę zarazy zmarłego w październiku 1625 r.
Prace konserwatorskie w dawnej farze św. Erazma i Pankracego trwają systematycznie od kilku lat. Obecnie rusztowania stoją przed głównym ołtarzem, którego autorem był Thomas Weissfeldt, wybitny rzeźbiarz epoki baroku, urodzony w Norwegii, a prowadzący w początku XVIII w. własną pracownię we Wrocławiu. Jego pomocnikiem był w farze snycerz z ówczesnego Hirschbergu (Jeleniej Góry) – Dawid Hielscher, zaś obrazy wymalował Johann Philipp Kretschmer, współpracownik samego Michaela Wilmanna.
Już wcześniej udało się odrestaurować większość spośród kamiennych tablic epitafijnych wmurowanych w zewnętrzne elewacje kościoła i umieszczonych w dwóch otwartych na zewnątrz kaplicach. Na zdjęciach galeria tablic na zewnętrznych murach świątyni.
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Tablica epitafijna Urszuli z Knauerów, żony burmistrza Hilischera, zmarłego 21 maja 1588 oraz jej syna Paula zmarłego 29 lipca 1586 r. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Tablica epitafijna Zachariasza Holese, piekarza jeleniogórskiego, zmarłego 9 listopada 1588 r.
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Tablice epitafijne Eliasza i Georga braci Hilischerów, zmarłych w końcu XVI w. oraz kupca z Jeleniej Góry Johanna Hempella, zmarłego 2 lutego 1677 r. Fot. Jerzy S. MajewskiJelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Fragment XVII-wiecznego epitafium Johanna Hempella. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Tablica epitafijna Geodeona Fischera, syna rajcy jeleniogórskiego Salomona Fischera, zmarłego 24 maja 1591 r. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Fragment tablicy poświęconej burmistrzowi Jeleniej Góry Pankracemu Kretschmerowi, zmarłemu na zarazę w czasie wojny trzydziestoletniej – 22 października 1625 r. Fot. Jerzy S. MajewskiJelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Epitafia dwóch córek Jacoba Berttermana, z lewej Marty, zmarłej 26 grudnia 1594 r. oraz z prawej Marii, zabitej 5 czerwca 1590 r. przez zwierzę. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Tablice epitafijne. Z prawej tablica Ursuli Preiss. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Tablica epitafijna Ursuli z domu Schreiber, żony kuśnierza jeleniogórskiego Baltashara Preissa, zmarłej 3 listopada 1611 r. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Tablica epitafijna Katarzyny, córki Pankracego Bacha, zmarłej 9 maja 1608 r. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Tablica epitafijna Róży Kretschmer, żony lekarza i burmistrza J.G. Baltasara Kretschmera, urodzonego 18 lutego 1647 i zmarłego w wieku lat 50. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Tablica epitafijna. Z lewej strony poświęcona Johannowi Chrystianowi Hűbnerowi, mydlarzowi jeleniogórskiemu, członkowi cechu, urodzonemu 20 grudnia 1717 r. Z prawej strony jego żonie Rosinie Dorocie z Zimmerów. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Tablica epitafijna Melchiora Josefa Kretschmera, burmistrza Jeleniej Góry, zmarłego 1 listopada 1712 r. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Epitafium Elisabeth Stake, córki szwedzkiego komendanta Jeleniej Góry, zmarłej w wieku kilku miesięcy 25 stycznia 1647 r. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Manierystyczna Kaplica Proboszcza przylegająca do prezbiterium. W łukach widnieje sentencja wyryta po łacinie i w grece: „Życie jest rozważaniem nad śmiercią”. W kaplicy znajduje się epitafium dzieci Melchera Tilischa z lat 90. XVI wieku. Po 1918 r. kaplice przekształcono na miejsce upamiętnienia żołnierzy niemieckich poległych w czasie pierwszej wojny światowej. Widniał na niej zatarty po 1945 r. napis „Unseren Gefallen”. Kaplica została odrestaurowana w 2018 r. przez pracownię Jerzego Kowalskiego z Krakowa. Fot Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Pochodząca z początku XVIII w. barokowa kaplica ks. Pancka z epitafiami Johanna Konstantina Pancka oraz po bokach dwóch jeleniogórskich proboszczów z XIX i początku XX w. Kaplica została odrestaurowana w 2018 r. przez pracownię Jerzego Kowalskiego z Krakowa. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Barokowe epitafium ks. Johanna Konstantina Pancka, teologa i komisarza biskupiego księstwa świdnicko-jaworskiego (przed podbiciem Śląska przez Prusy na jego terenie znajdowała się Jelenia Góra), zmarłego w 1710 r. Owalną tablicę podtrzymują anioły. Wyżej widnieje popiersie zmarłego. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Epitafium ks. Johanna Konstantina Pancka. Przytoczmy fragment napisu wyrytego na tablicy: „Spójrz na jego herb i czekaj na objaśnienie. / Nie potrzebuję już żagli, gwiazdy też nie są już dla mnie. / Ponieważ przybyłem już do portu, spoczywam nad gwiazdami. / Mój statek nie obawia się powodzi czy skał. / Trzy żagle doprowadziły mnie pewnie do brzegu. / Żaglami tymi były: wiara, nadzieja i miłość. / Gwiazdą północną był Chrystus Pan, był mi stale gwiazdą”.
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Sklepienie kaplicy Johanna Konstantina Pancka ze sceną zmartwychwstania. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Epitafium Augustyna Loewe, proboszcza jeleniogórskiego w latach 1831-1893. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Epitafium Franza Marii Forche, proboszcza jeleniogórskiego w latach 1824-1829. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Płyta Geodeona Fischera, ukazanego w zbroi rycerskiej syna rajcy jeleniogórskiego Salomona, książęcego rajcy legnickiego, zmarłego w czasach wojny trzydziestoletniej – 19 kwietnia 1626 r. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Wnętrze świątyni z barokowym prospektem organowym z 1706 r. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Ambona z 1591 r. oraz fragment prezbiterium z widocznym w głębi, restaurowanym obecnie ołtarzem głównym. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Gotycki portal schodkowy z lewej strony prezbiterium. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Gotyckie sklepienie ponad prezbiterium. Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Kościół św. Erazma i Pankracego. Gotycki portal drzwi wiodących z placu Kościelnego do kościoła . Fot. Jerzy S. Majewski
Jelenia Góra. Plac Kościelny. Tablica upamiętniająca zbudowanie szkoły w 1566 r. przez radę miejską. Fot. Jerzy S. Majewski
