Do Krakowa pojechałem porannym pociągiem, siedząc w nieomal pustym wagonie. Rynek też wygląda inaczej niż zwykle. Zamknięte kawiarnie, restauracje sprzedające wyłącznie na wynos, brak ogródków, jarmarku świątecznego, dorożek i turystów. Jednym słowem pusto, choć nie bezludnie. Paradoksalnie, to też chyba jedyny moment, by móc fotografować architekturę niezasłoniętą parasolami kawiarni i restauracji, czy tłumami ludzi. Poniżej krótki, fotograficzny spacer po Rynku.
Kraków. Rynek Główny. Linia A-B, czyli pierzeja północna. Zwykle w tym miejscu parkuje sznur krakowskich dorożek, które bardziej przypominają karoce niż dorożki. Dziś panuje tu pustka. Pozostały tylko gołębie. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny. Klasyczny widok na kościół Mariacki od strony Sukiennic i południowej pierzei Rynku. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny. Wieża ratusza widziana od strony narożnika Rynku ze Sławkowską i Szczepańską. W odróżnieniu od Gdańska czy Wrocławia, w Krakowie dawna siedziba władz miasta nie ocalała. Zburzono ją niestety w 1820 r. i jedyną pozostałością ratusza jest jego wieża. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny. Fragment południowej elewacji Sukiennic z wejściem do hali z kramami. Obecny kształt Sukiennice otrzymały w 1875 r. w wyniku przebudowy prowadzonej pod kierunkiem Tomasza Prylińskiego. Stały się wówczas bardziej renesansowe niż były w dobie renesansu. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny. Sukiennice. Perspektywa neogotyckich, arkadowych podcieni dodanych w trakcie przebudowy z 1875 r. Mieszczące się tu kawiarnie oraz większość galerii i sklepów z pamiątkami są dziś zamknięte. Podobnie jak muzea w Sukiennicach. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny. Podcień przecinający w poprzek północną część budynku. W głębi, po drugiej stronie rynku widoczny fragment kruchty kościoła Mariackiego. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny. Widok spod podcienia Sukiennic na południową pierzeję Rynku. W głębi kamienica pod Obrazem przy Rynku nr 19 z wymalowanym na fasadzie obrazem Matki Boskiej z 1718 r. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Południowa pierzeja Rynku Głównego u wylotu ulicy Brackiej. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Ten sam fragment Rynku zmienia się, gdy pojawiają się przechodnie i ich cienie. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny 20. Pałac Zbaraskich. Pełna elegancji fasada jest klasycystyczna i powstała w latach 1778-1789 według projektu Ferdynanda Naxa na zlecenie hr. Eliasza Wodzickiego. Jednak arkadowy dziedziniec z krużgankami jest do pewnego stopnia pamiątką z czasów wczesnego baroku, gdy należał do Zbaraskich. Stojąc na nim, można odnieść wrażenie, że jesteśmy w Italii. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Wylot ulicy Brackiej widoczny od strony Rynku Głównego. Z prawej, na rogu fragment kamienicy Lanckorońskich. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny 17. Kamienica Hetmańska. W XVIII wieku należała do wielkiego magnata, właściciela Białegostoku, hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego. Wtedy to, za panowania Augusta III przebudowywana była w duchu późnego baroku przez Jana Zygmunta Deybla i potem ponownie przez Jana Henryka Klemma. Ten drugi na zlecenie Branickiego zbudował nieomal cały barokowy Białystok. Obecny kształt fasady jest już jednak efektem kolejnych przebudów, w tym nadbudowy dokonanej po 1850 r. pod kierunkiem architekta Feliksa Radwańskiego. Attyka została odtworzona po 1975 r. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Kamienice w lejkowatym ujściu Grodzkiej do Rynku Wielkiego. W szeregu kamienic po lewej stronie znajduje się luksusowy dom handlowy Vitkac (adres Rynek Główny 13) o wnętrzach pełnych wyeksponowanych detali architektonicznych. Ponieważ nie jest galerią handlową, to luksusowe sklepy w nim są otwarte, sprawiając obecnie wrażenie oazy pełnej życia i światła. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny. Kościół św. Wojciecha. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny. Kościół. Św. Wojciecha. W głębi, z manierystyczną attyką, kamienica Bonerowska (Rynek 9). Zasłynęła jako miejsce zaślubin Maryny Mniszkówny z Dymitrem Samozwańcem. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Klasyczne spojrzenie na Rynek Główny od strony Sukiennic. W głębi od lewej: wieża kościoła Mariackiego, kościół św. Barbary, kamienica Czynciela, wczesnomodernistyczna kamienica Bidermanowska, oraz z prawej barokowa kamienica Szara. Przed nią pomnik Adama Mickiewicza. Fot. Jerzy S. Majewski.Kraków. Rynek Główny. Widok na wschodnią pierzeję Rynku. Na pierwszym planie, z lewej fragment niezwykle efektowej, późnobarokowej kruchty kościoła Mariackiego, powstałej w latach 1750-1752 według projektu Franciszka Placidiego. W pogodne dni rozrzeźbiona, światłocieniowa kruchta przez wiele godzin pozostaje w słońcu. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Plac Mariacki z kościołem św. Barbary. Na prawo od niego, pośrodku zdjęcia, dom księży Misjonarzy z 1912 r., nieco zapomniana, jedna z pierwszych realizacji Adolfa Szyszko-Bohusza, słynnego później architekta, projektanta renowacji Zamku Królewskiego w Warszawie oraz Zamku na Wawelu. Budynek prostym językiem modernizmu nawiązuje do architektury kamienic renesansowych. Wieńczy go wysoka, stylizowana attyka. Kamienica tak wtapia się w przestrzeń placu, że jest nieomal niezauważalna. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Kamienica Celestyna Czynciela przy Rynku Głównym 4. Elewacja od placu Mariackiego. Wybudowana została w 1908 r. i wyróżnia się niezwykle oryginalną architekturą powstałą w duchu młodopolskim zgodnie z projektem architektonicznym Ludwika Wojtyczki. Moim zdaniem jest to w ogóle jeden z najciekawszych, wielkomiejskich domów czynszowych wzniesionych w Krakowie przed 1914 r. Jego projekt wyłoniony został już w 1906 r. w konkursie architektonicznym. Charakterystyczna dekoracja nad oknami została częściowo usunięta w latach 50. XX w. Przywrócono ją dopiero w trakcie renowacji elewacji w 2001 r. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Plac Mariacki. Koronkowa, późnogotycka kaplica z lat 1488-1518 z rzeźbionym Ogrójcem w środku. Dla mnie jest to jeden z najbardziej fascynujących zabytków schyłku średniowiecza w Polsce. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Zachodnia pierzeja Rynku Głównego. Od lewej kamienice: Pod Jagnięciem, Pod Blachą oraz Pałac Małachowskich. Pośrodku zdjęcia widać rzeźby śpiących lwów, przeniesione tu ze zdewastowanego po wojnie pałacu Morstinów w Pławowicach. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Zachodnia pierzeja Rynku Głównego z Pałacem Spiskim z lewej i Pałacem Krzysztofory z prawej. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny 35. Pełen szlachetnej prostoty, wczesnobarokowy portal Pałacu Krzysztofory. Do jego najciekawszych właścicieli należał od 1644 r. Adam Kazanowski, magnat, dworzanin królewicza Władysława, później zaś króla Władysława IV, posiadacz najbardziej olśniewającego pałacu magnackiego Warszawy pierwszej połowy XVII w. To w jego czasach Krzysztofory zamieniły się we wczesnobarokową rezydencję. Pałac projektował Wawrzynie Senes, ten sam, który wznosił pałac Krzyżtopór Ossolińskich. Z tej wczesnobarokowej rezydencji pomimo późniejszych przebudów pozostało sporo elementów. Nie tylko portal. Na mnie największe wrażenie wywiera dziedziniec arkadowy. Tuż przed 1914 r. pałac Krzysztofory zamierzano zburzyć. Rozbiórkę powstrzymały protesty opinii publicznej we wszystkich trzech zaborach. W pałacu, poddawanym obecnie restauracji konserwatorskiej i gruntownej modernizacji skrzydła wschodniego, mieści się Muzeum Krakowa. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny 27. Pałac pod Baranami. Tę historyczną rezydencję, mającą w sobie zarówno gotyckie, jak i renesansowe relikty, w 1822 r. kupił Artur Potocki. Do Potockich pałac należał aż do początku drugiej wojny światowej. Potocki budowlę nadbudował i przekształcił, zaś w latach 1853-54 powstały baranie głowy, zaprojektowane przez warszawskiego architekta Franciszka Marię Lanciego. Potocki prowadził w pałacu dom otwarty w polskim stylu i stał wówczas na szczycie krakowskich elit. W owym czasie, w latach 20 i 30. XIX wieku był to najważniejszy salon w całej Galicji. Kolejnym z Potockich był Adam, właściciel konserwatywnego „Czasu”, i później jego spadkobierca Andrzej Potocki, marszałek krajowy Galicji. Po tym, jak Andrzeja zamordował w 1908 r. ukraiński nacjonalista, salony Krakowa oraz Lwowa zostały zamknięte na znak żałoby. Pałac pod Baranami to też miejsce, w którym do czasów pandemii działało jedno z ostatnich małych, kilkusalowych kin (czy ocaleje?), a także siedziba kabaretu w piwnicy pod Baranami, założonego przez Piotra Skrzyneckiego w 1956 r. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny. Fragment północnej pierzei Rynku, zwanej linią A-B. Pośrodku, z attyką, kamienica Kencowska (Rynek 38) o klasycystycznej fasadzie z lat 20. XIX w. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny 41. Dom czynszowy Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Feniks”. Budynek, na który zawsze zwracam uwagę. Był to chyba najbardziej kontrowersyjny projekt Adolfa Szyszko-Bohusza. Architekt sporządził zresztą kilka bardzo różnych projektów. I choć były one historyzujące, to dość agresywnie konkurowały z zabytkowym otoczeniem. Ostatecznie wybrany został projekt bardzo nowoczesny, choć z opowiedzianymi językiem funkcjonalizmu aluzjami do tradycji architektonicznej miasta. W odróżnieniu od wspomnianego wyżej domu księży Misjonarzy przy pl. Mariackim, trudno o tym budynku powiedzieć, aby był niezauważalny. W latach 30. XX w. zaznaczał on swoją obecność nieomal krzycząc! Budowę ukończono w 1932 r., a symbolem nowoczesności do dziś pozostaje umieszczona w narożniku i wykonana z aluminium rzeźba autorstwa Karola Muszkieta. W czasie okupacji Niemcy „poprawili” architekturę budynku, wprawiając pomiędzy okna pilastry i zmieniając dach w wyniku likwidacji modernistycznej attyki grzebieniowej. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Rynek Główny 42. Fragment przyziemia kamienicy Zachertowskiej u zbiegu z ul. św. Jana. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. U zbiegu placu Mariackiego i Szpitalnej. Efektowny budynek z podcieniem to Wikarówka kościoła Mariackiego. Nie jest stara. Powstała w 1934 r. w duchu dość neutralnej architektury zabytkowej zgodnie z planami Franciszka Mączyńskiego. Zastąpiła barokową wikarówkę z XVII wieku, przebudowaną w kolejnym stuleciu zgodnie z projektem Franciszka Placidiego. W głębi z prawej kościół św. Barbary. Fot. Jerzy S. MajewskiKraków. Na zakończenie zdjęcie, które zrobiłem równo rok temu, 8 stycznia 2020 r., na kilka tygodni przed pandemią i pierwszym lockdownem. Widok na gotyckie prezbiterium kościoła Mariackiego od strony Małego Rynku i ulicy Mikołajskiej. Fot. Jerzy S. Majewski
