Klapy tzw. ulicznych skrzynek hydrantowych depczemy codziennie. W pamięć zapadają takie nazwy, jak „Węgierska Górka” czy „Białogon”.
W Brześciu na Białorusi natrafiam na rzadką, przedwojenną, żeliwną klapę skrzynki hydrantowej z napisem „SAM Katowice”. Jest ona swoistą pamiątką po II Rzeczpospolitej, kiedy to Brześć, nieco przypadkowo, awansował do rangi stolicy województwa poleskiego.
![Brześć nad Bugiem. Dawna ulica Pułaskiego, dziś Lewanewskiego. Owalna klapa skrzynki hydrantowej z napisem SAM KATOWICE. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_0b366c10f6ce4cc691935c3044b188acmv2_d_5267_3513_s_4_2.jpg)
W mieście poważnie zniszczonym w czasie pierwszej wojny światowej brakowało odpowiednich budynków i infrastruktury, i trzeba było ją dopiero stwarzać. Obok gmachów wznoszonych na potrzeby urzędów państwowych już w początku lat 20. przystąpiono do projektowania kolonii urzędniczych. Mieli w nich zamieszkać urzędnicy przybywający tu z całej Polski, niejako kolonizujący Kresy.
Zamierzano nadać miastu nowe oblicze architektoniczne. W porównaniu z osiedlami na Żoliborzu czy Ochocie w Warszawie, skala nowych kolonii w Brześciu nie wydawała się wielka. Jednak przy ówczesnych rozmiarach Brześcia była wystarczająco duża, by stanowić znaczący element przestrzeni miasta.
Już w roku 1924 uruchomiono program budowy kolonii urzędniczych na Kresach, a na jej czele w Brześciu stanął inż. Aleksander Pruchnicki. On też nadzorował realizację w mieście.
Większość projektów sporządził tu architekt Julian Lisiecki. Projektował też m.in. warszawski architekt Marcin Weinfeld, który kilka lat później zasłynie jako autor architektury drapacza chmur Prudential w centrum stolicy.
![Brześć nad Bugiem. Ulica Pułaskiego i Kolonia Urzędnicza w 1928 r. Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_7c3b82230356476da957a1a084eb771emv2.jpg)
![Brześć nad Bugiem. Dom dwurodzinny ze stylizowanym, modernizującym szczytem przy dawnej ulicy Pułaskiego 11 (dziś Lewanewskiego). Zachowały się dwa takie domy. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_9d22faf1e48547a99973960d28119b16mv2_d_4541_3385_s_4_2.jpg)
![Brześć nad Bugiem. Dawna ulica Pułaskiego (dziś Lewanewskiego). Jeden z kilku identycznych domów kilkurodzinnych. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_c3f045bd7afd4503985aea1617000561mv2_d_5374_3582_s_4_2.jpg)
Urbanistyka kolonii stanowi niejako wycinek modnych w ówczesnej Polsce miast ogrodów o miękko poprowadzonych ulicach i osiach urbanistycznych przetykanych skwerami. W pobliżu, wzdłuż reprezentacyjnej ul. Unii Lubelskiej budowano monumentalne gmachy państwowe. Kolonia powstała na ich zapleczu. Składała się z domów jednorodzinnych i bliźniaków ulokowanych w ogródkach.
Jak wszędzie w ówczesnej Polsce obowiązywał styl dworkowy. Zaprojektowano kilka bardzo zróżnicowanych typów domów. W architekturze powtarzają się podcienia wsparte na kolumienkach, zmodernizowane szczyty, łamane dachy, szkarpy.
Obok domów murowanych powstały też drewniane, zaś w środku założenia stanęło kasyno oficerskie w formie klasycystycznego pałacyku z portykiem wpartym na czterech jońskich kolumnach. W latach 30. zabudowa ta uzupełniona została domami pudełkami w stylu międzynarodowym.
![Brześć nad Bugiem. Dawna ulica Pułaskiego (dziś Lewanewskiego). Los tego drewnianego domu wydaje się być przesądzony. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_1ef37e851cf141719f090fe353017fe3mv2_d_5417_3611_s_4_2.jpg)
![Brześć nad Bugiem. Drewniany dom dworek z narożnym podcieniem przy dawnej ulicy Pułaskiego. (dziś Lewanewskiego). Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_2abcc786e9554e4188a8ac5e58abff7bmv2_d_5166_3580_s_4_2.jpg)
![Brześć nad Bugiem. Ten neoklasycystyczny pałacyk przy dawnej Pułaskiego 11a (dziś Lewanewskiego) mieścił przed 1939 r. kasyno oficerskie. Było to jedno z kilku, najważniejszych miejsc ówczesnego życia towarzyskiego miasta. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_1f44b8c5ce814ce7bf9d92899a62eeb3mv2_d_5450_3204_s_4_2.jpg)
Kolonia do naszych dni zachowała się tylko w części (głównie wzdłuż obecnej ulicy Lewanewskiego i Czkałowa) a ostatnie, drewniane budynki długo już nie przetrwają.
Zainteresowanych architekturą Brześcia w dwudziestoleciu międzywojennych odsyłam do artykułu Michała Pszczółkowskiego „Architektura w Brześciu nad Bugiem w okresie II Rzeczypospolitej”.
![Brześć nad Bugiem, odremontowana modernistyczna willa pudełko przy dawnej ul. Pułaskiego 17 (dziś Lewanewskiego). Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_089fae82b8f94350bc7fd772f1d3ffafmv2_d_4279_3544_s_4_2.jpg)
![Brześć nad Bugiem. Absolutnie niezwykła, drewniana, modernistyczna weranda w willi kostce z lat 30. u zbiegu dzisiejszej ul. Lewanewskiego i ul. Krupskiej. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_f48386b383cc4b2087a569b2facbfdd9mv2_d_5472_3648_s_4_2.jpg)
W tym miejscu zwracam uwagę nie tyle na budynki, co na to, co pozostało pod nogami. Czyli na przedwojenne zasuwy wodociągowe oraz wspomnianą już, owalną klapę ulicznej skrzynki hydrantowej. Żeliwne elementy stanowią ciekawy zabytek, który wciąż trwa. Nie ma jednak pewności, że nie zniknie przy najbliższej modernizacji sieci wodociągowej.
![Brześć nad Bugiem. Dawna ulica Pułaskiego, dziś Lewanewskiego. Zasuwa wodociągowa z literą W. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_ee6a494075ea4c2588deca423d4d179bmv2_d_5400_3600_s_4_2.jpg)
![Brześć nad Bugiem. Dawna ulica Pułaskiego, dziś Lewanewskiego. Zasuwa wodociągowa lub być może gazowa z polskim napisem. Fot. Jerzy. S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_b54dae969d9349bb9c95a9fc96a9f6bcmv2_d_5472_3648_s_4_2.jpg)
![Brześć nad Bugiem. Dawna ulica Pułaskiego, dziś Lewanewskiego. Zasuwa wodociągowa z czasów ZSRR i napisem Brest. Fot. Jerzy S. Majewski](http://wordpress1692483.home.pl/autoinstalator/wordpressplus/wp-content/uploads/2016/11/49bea5_9644f1258a1a4866af0dea8dd465d2acmv2.jpg)